1-            Seméd musayiş u hesbiyayiş Qureyş

2-            Musayiş u hesbiyayiş gérayiş yinon zimiston u omnon

3-            Wa Wayér in kîye rî îbadet bikerén

4-            O ku veşonî bî yin kerd mird u tersonon yin ra yin xelisna

Mekke di omîya ware u çar ayet a. Ina suraya mubarek behs nîmeton ku Homé da wa Qureyş kena. Şar Mekke zimiston şîyene Yemen u omnon şîyene Surîye. In şiyayiş u omayiş xwi di pé rehetî hereket kerdén. Gav céki ra bişîyén şar é welaton vatén: In înson cîron kîyé Home î. Yinon rî xizmet u îkram kerdén.

Kalikî Peyxwmbér ma (es) Hîşam zaf xebat kerd. O u birayon yi hebeşon, erebon bînon u ıraq u farison di rî eqd kerdi bî u in padîşahon yinon rî muamele xususî kerdén. Hetta yinon ra tay vergî guretén. Qureyş cîron kîyé Homé bî u wext ‘eşîr bîn biomené Mekke yinon rî îkram kerdén.

 Acora ‘Eşîr bîn zî Qureyş ra hes kenî u yin ra vatén “Eshabé ulfet biyayi” yanî herkes di rî pî omayox. Hal in tewir bi ‘eşîr bîn zî yinon di r’i şîyene sefer u tay vergî deyne.

Wext Qureyş in hal xwi di bî reyber, qé inay hz. Resulullah (es) vatu: Qureyş reyber u. (Ehmed) Yew rîwayeték hz. Êlî ra omiya ay di hz. Resulullah (es) vatu: Vércu reybetîyé Erebon Himyer di bî u baco kot Qureyş. (Beyheqî)

Gav şan Erebon hîna bi zaf Ebrehe hesudî kerd u hucum kerd Mekke. Allah Teala yin zirar Ebrehe ra ver pawit. Homa Teala zé kîyé xwi pawit Erebon bînon şan Qureyş daha weş fom kerd.

Saré ina sure di  herfa ف  esta u ték alimon vatu mené ay: Ê Mekekyij eger Homé Teala rî îbadet nîkenî qé nîbeu wa qé in di seferon îbadet bikerén. Çimkî cé yinon di nî zîreet béné u nî zî dawar omene pawııtış.

Sureya Enkebut ayeta 67 in di Allah vonu: “Yin (Mekkeyijon) nîvînenî îsnon dormalé yinon di omené remitiş u ma oca kerd emnîyetin u muqeddesin.”

Eceb in pé çita bi? Yanî şar Mekke çir a zeré emnîyeti di bî? Peyxembér Homé u kalikî peyxembér ma hz.Muhemméd (sew) hz. Îbrahîm (sew) in tewir dua kerd bi:

“Ya Rebbî mi! In bajar yew bajarék emnîyetin biker.” (Sureya Beqere: 126)

“Ya Rebbî ma! Mi ték şar kîyé xwi cé kîyé Ti di, ca u tedi cit nîbenu di verdé wa nimaj xwi bikerén. Qelb ték însonon hét yin biçarn a w ayin ra hesbikerén. Fékîyon ra riziq bi di yinon” (Sureya Îbrahîm: 37)

Eger şar Mekke qayilî Rebbé xwi rî taat u îbadet bikerén wa Homé rî şerîk u wertaxî nîvirazén.

Ték alim in di sureyon yew suré hesibnenî u mushef Ubey bîn Ke’b di binaté in di sureyon mubarekon bismîllah çinya. 

Fexrî Razî vonu: Ti bizonî nîmét di qismî: Yewin; zirar defkerdişu ku Homa Teala in xusus Sureya Fîl di beyan kerd. Diyin; menfeet destpékerdişu ku Homa Teala ina sure di inay beyan kerd. Wext Allah Teala pé in di nîmeton Qureyş rî îkram kerd, yinon ra inay waşt: Teyna mi rî îbadet bikerén.

Ma ehlé îmon zî gereka nîmaton Homé xwi ser bizon u her daîm bîşerîk u wertaxî Rebbé xwi rî îbadet biker.