Atasözü yada deyim adına her denirse densin, toplum tarafından özümsemiş, belki sözlü olarak kişiden kişiye aktarılan veyahut yazılı bir halde kağıtlar arasından çıkmış, bazen bir kişiliği, bazen bir olayı özlü, kısa ve hisseli anlatma şeklinde bize bırakılan nükteli miraslardır. Bu deyimleri belki okul sıralarında veyahut bir kahve köşesinde yapılan bir muhabbet esnasında duymanızda muhtemeldir. Herkesin farklı bir ilgisi var. Bir kaç yıl önce böyle birbirini yarıştıran birkaç deyim görünce biraz toparlamaya çalışalım dedik. İyi bir edebiyatçı değiliz, yanımızda ansiklopedi falanda yok. Öyle tüm deyimlerin kritiğini yapacak zamanımızda yok. Şahsen halk arasında genelde kulağıma ilişen deyim ve atasözleri ile adamına muamele, nabza göre şerbet diyebileceğimiz yani "kişiye özel" uygulamalar ile yer yer güldüren yer yer de düşündüren kelamlar ile sizleri başbaşa bırakalım. Bu deyimlerde sırasıyla birbirine zıt olan iki deyimi alt alta vererek ve birazda yorum kattım.

 *İyi adam, lafın üstüne gelir. Bu söz genelde gelen kişi iyi ise onu övmek için kullanılır.

*İti an, çomağı hazırla. Bu deyim, gelen kişi kötü vasıflı biri ise onun karakteri için kullanılır ve şerrinden emin olmak için hazırlıklı olmak gerektiği bildirilmesi için kullanılır.

 *Gemiyi ilk önce fareler terkeder. Bu deyim genelde yapı, hareket ve davalar için kullanılır. Eğer o yapıya yönelik bir batırma durumu varsa kişisel menfaat peşine düşüp, diğerlerine aldırış etmeyen kişiler için kullanılır.

*Gemiyi en son kaptan terkeder. Bu deyim de ise yapıya yönelik bir batırma durumu olsa bile geminin ve içindekilerin selameti için işi en iyi bilen, yani dümende olan kişinin kendi işine sadık olduğunu göstermek için kullanılır.

 *Düşenin dostu olmaz. Bu deyim genelde zor durumda kalıpta hiç kimsenin el atmadığı, yardım etmediği kişiler için kullanılır.

*Dost kara günde belli olur. Bu deyim ise zor günler geçirip, çevresinde ona el atanların gördüğünü, yardım yapıldığını hisseden kişiler için kullanılır.

 *Yılan kendi eğrisini bilmez, deveye boynun niçin eğri der. Bu deyim genelde kendi kusurlarını görmeyip hep başkalarında kusur arayan, kusur avcılarını temsil etmek için söylenmiştir.

*Deveye boynun neden eğri diye sormuşlar? Oda nerem düz ki! diye cevap vermiş. Bu deyim ise hep kendisinde kusur arayan, aşağılık kompleksine kapılan kişiler için kullanılır.

 *Ne şiş yansın ne kebap. Bu deyim genelde ortalığı sakinleştirmek için, idare etme yolunu bulmak için kullanılır.

*Hem nalına, hem mıhına. Bu deyim ise bir taraftan düzeltmek için uğraşan diğer yandan ise bozmak ve yılmak için uğraşanlar için kullanılır.

 *Kimse yoğurdum ekşi demez. Bu deyim genelde kendi hatasını itiraf etmeyen yada sattığı malı olduğu gibi aktarmayanlar için kullanılır.

*İğneyi başkasına, çuvaldızı kendine. Bu deyim de ise eğer bir eleştiri yapılacaksa önce kendinden başlanıp sonra diğerlerini eleştirilmesi kişiye önerilir.

Devamı gelecek.