Nimaj di hîrî çî yén terkkerdiş: Ferz u Sunnet u Heyet.

FERZ:  Tera yen vatiş rukun zî. Ferz terk bibu secdé sehw cé yi nîpişen de. Eger wext nizdi bu nimajkerdox bîyar xu vîr hema on ca u dima seméd vîrkerdiş secdé sehîw ken u. Mesela silom da u silom dima omi yi vîr tepa yenu u koncî rukun nîkerdu o ferz on ca u o ca ra dima qomé xu kenu temom. In eger qoma peyin di bu înawa. Eger qoma diyin di mesela ruku terkkerd u qoma hîrîn secdé u secdé dima bîyeru yi vîr in tewir hereket ken u: Qoma diyin u hîrîyin batal bîya u qoma diyin di ruku ra dewom ken nimaj a qom ken u qoma hîrîyin zî ken u çita mend oy zi kenu nimaj yi benu temom.

Nimajkerdox rukukerdiş di biku şuphe hema wirzenu we ruku kenu u dima nimaj xu emom kenu u vér silom secdé sehîh ken u. hema nîwirzu we u binek vinderu nimaj yi xeripyen u.

Vaté Îbnî Sebbax binaté ruku u silom wext tay qas hîrî kelîmon nîu qas şeş kelîmon u. Çimkî Hz. Péxember (es) sehebondi rî  nimaj nîmruéş kerdén, qoma diyin di silom da. Cemee’t ra sehabîyek nomé yi Zulyedeyn va: “Ya Resulellah! Nimaj bikilm ya ti kerd xu vîr?”

-Nî nimaj bi kilm u nî zî mi xu vîr kerd.

-Ya Resulellah! Inyon ra yew bi.

-Zulyedeyn raşt vonu?

Wext sehabon va “he ya Resulellah!” o wext Resulellah (es) wirişt we u di qom daha kerd u nimaj xu kerd temom dima secdé sehîw kerd.

Bad sılom dayiş merdim yew rukun kerd ya nîkerd di biku şuphe wext tayi bu zî in şuphe zirar nîdon nimaj yi. Çimkî silom yenu hukum dayiş ku nimaj qedi  yu. Encax bî nîyet u tekbîr îhrom. Çimkî inyon di şuphe wazen wa verî silom di bu wazenu wa bad silomî di bu, nimaj xeripyen u. Rena merdim biku şuphe nimaj ferz ya sunnet kerdu nimaj yi tedi nî u.

Merdim biku şuphe mi nimaj kerd u ya nîkerdu gereka reyna bikeru.

SUNNÊT (EBAD):  Tehîyyata verîn u tehîyyata peyin dima selawat u qunuté nimaj sérsibé u aşmé Remezon. Kom sunnet terk bikeru u destpé ferz bikeru tepa nîgerenu a sunnet. La qé terkkerdiş a sunnét secdé sehîw ken u. Mesela yew şexis tehîyyata verîn terk bikeru u nizdîyé wiriştişî bu yanî qas binaté ruku u payvindertiş biwierzu we u oca ra tepa bîyeru tehîyyat yaxut qunut wendiş terk bikeru u ‘ezé yi hemi bişîyé secdi u oca ra tepa wirzu qunut biwonu nimaj yi xeripyen u. La kom bikeru xwi vîra u yaxut  nîzonu nimaj xeripyenu bigeru a nimaj yi xeripyenu u secdé sehîw ken u.

HEYÊT: Zé tesbîhat u tekbîr. Terk bikeru nî tepa gerenu a u nî zî secdé sehîw ken u.

Wext êdét qomon di biku şuphe pé yeqîn xwi hereket kenu ku yeqîn zî tay u. Qé vîrkerdiş şinu secdi. Secdé sehîw sunnetu u cé yi vér silom u.

Mesela yew merdim biku şuphe hîrî qom kerdî u ya çar qom kerd, hîrî qom esas genu. Çimkî hîrî qom di şuphe çina u o zî hîrî qoma. U qoméki zî kenu dima verî silom şinu secdi. Seméd qomék zîyed kerdiş îhtîmalu ku yew qom zîyed kerd a. İtya di şupha ra meqsed şuphewa ‘umumî wa. Kom pé zenné xalib bizon çar qom kerda zeré yi di yew şuphék zeyif bibu pé a şuphe ‘emel kenu u dima şinu secdi. 

Kom ruku di biresu îmom u dima biku şuphe “ ‘eceba ez ruku di resewa îmom ya nîresewa” a qom nîhesibnenu. A qom vera yew qom daha kenu u zé şuphe kerdiş şinu secdi.  Zaf înson ina mesela nîzon î. (Bacurî)

Sevdé sehîw seméd yew çîk vîrkerdiş yenu kerdiş. Secdé sehîw ferz nîu sunnet u. Encax eger îmokm şu secdi memun ser secdikerdiş benu wacîp. Çimkî tabî biyayiş îmom memun ser wacîb a.

Qé in secdé di sebéb estî:

1-      Nimaj di yew sunnet pé ca ardiş omo emirkerdiş terkkerdiş

2-      Nimaj di yew çî kerdiş ku pé ca nîardiş omo emirkerdiş

WEXTON KERAHET

Ponc wext estî eynon di nimaj nîyenukerdiş bî nimaje ku sebebî estu: Nimaj sérsibé dima ra hetta tij bierzu, tij bierzu u hetta qas qomé mizraq bibu berz, tij werté ‘ezmon di bu u hét ruéj awon şu, bad nimaj yerî ra hetta şu awon u pé temom şu awon.

İn ponc wext qé şar Herom Mekke şert nî u. İn wexton di bîla sebeb nimaj bî u kerdiş zî qebul nî u. Tehrîmen mekruh u. Encax wazenu wa ferzi bu wazenu wa sunneti bu nimaj yew sebebék yi bibu mekruh nî u: Nimaj qeza, nimaj gérayiş tîj u aşm, nimaj tewaf, nimaj comî, nimaj desmaj, secdé şukur u tîlawét/wendişî u nimaj cinaza.